Circulariteit: naar een rond verhaal voor e-commerce

Duurzaamheid is allang geen bijzaak meer. Het is een hoofdzaak geworden, een onderwerp dat alle ondernemers aangaat en een speerpunt van Thuiswinkel.org. Omdat de aarde snakt naar een betere behandeling, omdat nieuwe wetten en regels aansturen op planeetvriendelijker ondernemen én omdat consumenten en werknemers bedrijven er simpelweg om vragen. Binnen verduurzaming speelt circulariteit een belangrijke rol. In de week van de circulaire economie kijken we via dit artikel naar de rol van circulariteit binnen verduurzaming, naar circulaire strategieën, praktijkvoorbeelden en relevante ontwikkelingen voor webwinkeliers.

Van de lineaire economie – in een streep van grondstof tot schroothoop – bewegen we naar een circulaire economie. Daarin draait het om het behoud van schaarse grondstoffen, door producten beter te ontwerpen, ze langer te gebruiken en door materialen een tweede, derde of zoveelste leven te geven. In een circulaire economie is er nauwelijks afval; de streep wordt een cirkel. Door hun positie tussen producenten en gebruikers kunnen e-commercebedrijven een spilfunctie vervullen in de nieuwe, circulaire economie.

Waarom circulair?

De groeiende wereldwijde vraag naar grondstoffen heeft geleid tot schaarste, druk op het milieu en geopolitieke spanningen. Een circulaire economie biedt daar een antwoord op, doordat er minder of uiteindelijk zelfs geen grondstoffen meer nodig zijn; de Europese Unie streeft naar een volledig circulaire economie in 2050. Ons land heeft als tussendoel gesteld om het gebruik van primaire grondstoffen tot 2030 met de helft terug te dringen. In het Nationaal Programma Circulaire Economie staan maatregelen die daaraan moeten bijdragen. Werkgeversorganisaties én milieuorganisaties onderschrijven dat bevordering van de circulaire economie bijdraagt aan een betere leefomgeving en meer controle, maar ook aan nieuwe banen en bedrijvigheid: ‘Zo zetten we Nederland bovendien op voorsprong.’

Circulariteitsstrategieën

Op welke manieren kun je circulair ondernemen? Hoe breng je circulariteit als webwinkelier in de praktijk? De R-ladder geeft inzicht. Het is feitelijk een ranglijst van strategieën, weergegeven op zes verschillende treden. Hoe hoger op de ladder, hoe meer grondstoffen een strategie bespaart, hoe meer circulair zij is. Hieronder de zes treden met een voorbeeld uit de e-commercepraktijk.

1. Refuse (afwijzen) en Rethink (heroverwegen)
   Bol stuurt zoveel mogelijk producten zonder ‘omdoos’ naar de klant om op karton (en CO2) te besparen.
    
2. Reduce (verminderen)
   Decathlon biedt een verhuurservice voor kinderfietsen aan, waardoor de tweewielers efficiënter worden gebruikt.
    
3. Reuse (hergebruiken)
   Coolblue verkoopt geretourneerde en geruilde artikelen als Tweedekans producten op zijn website, waarmee ze een nieuwe eigenaar krijgen.
    
4. Repair (repareren), Refurbish (opknappen), Remanufacture (herbouwen) en Repurpose (herbestemmen)
   MUD Jeans, waar je spijkerbroeken kunt leasen in plaats van kopen, biedt een landelijke reparatieservice aan.
    
5. Recycle (recyclen)
   Yumeko levert een dons-recycleservice voor dekbedden en kussens.
    
6. Recover (terugwinnen)
   Waar bovenstaande opties niet mogelijk zijn, zet Amazon volgens zijn waste hierarchy in op energieterugwinning.

In de circulaire economie ligt de focus niet op het kopen van producten, maar op het gebruiken ervan. Daarmee verandert de rol van de (online) retailer: van het eenrichtingsverkeer van producten verkopen in de lineaire economie, naar het faciliteren van gebruik van producten en diensten waarbij grondstoffen behouden blijven.

Een wereld te winnen

De circulaire economie is veelbesproken, maar het ontbreekt aan actie, blijkt uit het Circularity Gap Report 2024 van Deloitte in opdracht van de Circle Economy Foundation. De aandacht voor het onderwerp is verdrievoudigd – het rapport spreekt van een megatrend – sinds 2019. In die vijf jaar zijn we als mensheid meer gaan consumeren (plus 28%), terwijl het hergebruik is gedaald (min 21%). Mondiaal staat circulariteit onder druk, maar er is sprake van grote regionale verschillen. Succesvolle systeemverandering vergt volgens de stichting inspanningen van bedrijven, burgers en overheden.

Nieuwe wetten en regels

De Europese Unie heeft een duidelijk doel gesteld voor de transitie van de lineaire naar de circulaire economie. Nieuwe wetten en regels, voortkomend uit een actieplan voor de circulaire economie, moeten de ambitie helpen realiseren. Eind 2023 heeft het Europees Parlement ingestemd met de zogenoemde ecodesign-verordening, die het vernietigen van kleding en schoeisel verbiedt en voorschrijft dat ook andere producten eenvoudiger te repareren, upgraden en recyclen zijn. Niet veel later stemde het Europarlement in met de versterking van het recht op reparatie voor consumenten, dat nieuwkoop moet terugdringen. Een Europees verpakkingsakkoord ten slotte beoogt verpakkingsafval te verminderen en toe te werken naar een systeem van herbruikbare verpakkingen. De nieuwe wetten en regels moeten nog in nationale lidstaten worden geïmplementeerd, maar ze werpen hun schaduw vooruit.

Circulariteit en de consument

Niet alleen de planeet en de politiek vragen om circulariteit: ook consumenten doen dat, blijkt uit de Thuiswinkel Duurzaamheid Monitor. Nederlanders zijn zich er steeds meer van bewust, bij bijna drie op de tien consumenten (29%) speelt circulariteit zelfs een bepalende rol bij het kopen van een product. In het onderzoek spreken consumenten ook de verwachting uit dat ze steeds meer producten zullen gaan huren of leasen in plaats van kopen, en dat ze meer tweedehands artikelen zullen aanschaffen. Uit de monitor blijkt verder dat twee op de drie consumenten (66%) duurzaam online winkelen belangrijk vinden, maar dat ze nog niet altijd weten hoe ze dat kunnen doen. Kortom: er ligt ruimte.

Wat kun je doen?

Circulariteit is een breed begrip. Wie weet heb je tijdens het lezen van dit artikel ontdekt dat je er al mee bezig bent, bijvoorbeeld omdat je een tweedehandsaanbod hebt in je webshop. De R-ladder biedt een mooi overzicht van de verschillende strategieën.

Een expertgroep van innovatiemotor ShoppingTomorrow, een initiatief van Thuiswinkel.org, heeft in 2023 een vliegwiel voor circulariteit ontwikkeld. Het helpt om te zien waar je bedrijf staat en welke volgende stappen je kunt zetten om de cirkel rond te maken.

Wil je meer leren over circulariteit?

Kijk eens naar:

• Circulaire stappen vooruit: een blik op de toekomst
• Drie manieren om circulair te verpakken
• Hoe kunnen retailers profiteren van een circulaire economie?