De bestelknop - Wat mag wel, wat mag niet?

Wetgeving over consumentenrechten blijft in beweging. Onlangs zijn er meerdere belangrijke uitspraken van rechters geweest over de laatste stap in het bestelproces: de knop vóórdat de consument zijn bestelling afrondt. Deze uitspraken hebben directe gevolgen voor de inrichting van het bestelproces bij webshops en dus ook voor de certificering van Thuiswinkel.org. In dit artikel lees je hoe de bestelknop eruit hoort te zien én wat er gebeurt als je niet voldoet.

Wat zegt de wet?

In de praktijk moet de consument op een bestelknop klikken om daarmee zijn bestelling af te ronden. In de wet is bepaald dat “de consument een aanbod alleen kan aanvaarden, als hem op niet voor misverstand vatbare wijze duidelijk is gemaakt dat de bestelling een betalingsverplichting inhoudt.” De bestelknop, of een soortgelijke functie, moet aan deze wettelijke eisen voldoen. Deze moet namelijk een ondubbelzinnige term bevatten waaruit blijkt dat het plaatsen van de bestelling een betalingsverplichting richting de verkoper inhoudt. De toelichting geeft daarbij aan dat de formulering “koop nu, betaal nu, bevestig aankoop” in ieder geval aan deze eis voldoet.

“Bestelling met betalingsverplichting” óp de knop

De Europese rechter heeft op 7 april 2022 een uitspraak gedaan over de bestelknop (arrest Fuhrmann) die ervoor zorgt dat nationale rechters de wet strikter moeten interpreteren. In deze uitspraak stelt de hoogste rechter dat de term op de bestelknop “zowel in de omgangstaal als in de ogen van de normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde consument, noodzakelijkerwijs en consistent in verband wordt gebracht met het ontstaan van een betalingsverplichting”. Rechters zullen de koopknop op basis van dit criterium dus strenger gaan beoordelen.

Termen die in onze ogen nog wel mogelijk zijn:

• Betalen
• Kopen (zie alinea verderop in dit artikel)
• Betaal nu
• Bestellen en betalen
• Voltooi boeking en betaal

Er zijn termen waarover gediscussieerd kan worden. Bij twijfel, niet doen.

Daarnaast oordeelt de Europese rechter dat deze formulering op de knop (of de soortgelijke functie) moet staan. Bij de beoordeling of deze knop voldoet aan de wettelijke eisen moet dus alleen rekening worden gehouden met de woorden op de knop (of de soortgelijke functie). Andere omstandigheden van het bestelproces, zoals tekst in de buurt van de bestelknop, zijn dus niet van belang.

“Bestel nu” voldoet niet, hoe zit het met “kopen”?

Inmiddels heeft de Nederlandse rechter in meerdere zaken geoordeeld dat de formulering “Bestelling plaatsen”, “Plaats je bestelling” of “Bestel nu” op de bestelknop niet voldoet aan de wettelijke eisen. De rechter heeft daarbij expliciet verwezen naar de uitspraak van de Europese rechter.

Een Duitse rechter heeft onlangs geoordeeld dat de bestelknop met de formulering “Kopen” ook niet voldoet aan de wettelijke eisen. Volgens de Keulse rechter is voor de gemiddelde doorsnee intelligente consument uit het gebruik van het woord “kopen” niet duidelijk af te leiden dat hij met het indrukken of aanklikken van de bestelknop niet alleen zijn bestelling bevestigt maar ook bevestigt dat hij weet dat daar een betalingsverplichting aan verbonden is.

Kopen = betalen

Voor Thuiswinkel.org gaat deze uitspraak een stap te ver en volgens Leon Mölenberg (jurist bij Thuiswinkel) is het dan ook een vreemde opvatting, aangezien de gemiddelde consument wel weet dat het “kopen” van producten en diensten een betalingsverplichting inhoudt. In het geval van gratis diensten en producten spreekt men ook niet van “kopen” maar van “(gratis) krijgen”.

“Gratis kopen bestaat niet. Wie koopt moet altijd betalen. Voor niets gaat in de wereld van het kopen alleen de zon op. Onbegrijpelijk dat de Keulse rechter daar anders over denkt”, vindt Mölenberg. De motivering van het oordeel is volgens hem ook erg ver gezocht. De uitleg dat “de wettelijke regeling voorschrijft dat in de variant op “bestelling met betalingsverplichting” sprake moet zijn van een tweeledige verklaring gericht op zowel de bestelling als de betalingsverplichting” vindt volgens Mölenberg dan ook geen steun in de tekst van de wettelijke regeling die bepaalt dat uit de alternatieve formulering ondubbelzinnig moet blijken dat “het plaatsen van de bestelling” – lees: het indrukken van de bestelknop – “een verplichting inhoudt om de handelaar te betalen.” Dat is met de term “kopen” het geval.

Wat als je niet voldoet?

Het doel van deze wettelijke bepalingen is dat de consument op niet voor misverstand vatbare wijze duidelijk is gemaakt dat het plaatsen van de bestelling voor de consument ook een betalingsverplichting aangaat. Als hieraan niet is voldaan, kan de rechter beslissen dat de consument geen betalingsverplichting heeft. Als webshop loop je dus een groot risico als de bestelknop niet aan de vereisten voldoet. Een consument hoeft dan niet te betalen.