Nieuwe wet- en regelgeving bij het verpakken van producten

De Europese wet- en regelgeving op het gebied van verpakkingen en afval verandert. Dat heeft ook gevolgen voor het Nederlandse beleid en voor partijen die verpakkingen op de markt brengen. 

Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken maakte een overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van Europese wet- en regelgeving ten aanzien van verpakkingen. In dit artikel lees je wat voor webwinkels belangrijk is, en hoe je daar als bedrijf nu al op kunt anticiperen. 

Verpakkingen in de circulaire economie

De Europese Commissie wil de transitie van een lineaire naar een circulaire economie in gang zetten en publiceerde het EU-actieplan ‘Closing the loop’. Dit plan gaat over de volledige levenscyclus van alle producten. Daartoe behoren ook maatregelen die betrekking hebben op de verpakkingsketen, namelijk:

• De herziening van zes bestaande richtlijnen over afvalstoffen, gericht op het zo min mogelijk storten van afval en op meer hergebruik en recycling.
• Een Plastics Strategy om ervoor te zorgen dat in 2030 alle plastic verpakkingen zo zijn ontworpen dat ze herbruikbaar of recyclebaar zijn.
• Aanpak van wegwerpplastics (single-use plastics) om de vervuiling van oceanen en zeeën tegen te gaan.

De opgestelde richtlijnen moeten door de lidstaten uiterlijk op 5 juli 2020 zijn geïmplementeerd. Dit gebeurt in de praktijk door aanpassing van de Wet milieubeheer en het Besluit Beheer Verpakkingen 2014.

Er bestaan op dit moment aanzienlijke verschillen ten aanzien van afvalmanagement tussen de EU-lidstaten. Nederland behoort tot de koplopers in recycling, georganiseerd via het Afvalfonds Verpakkingen. In Nederland wordt ook al lang geen huishoudelijk afval meer gestort.

Herziening van de wetgeving over afvalstoffen

In Nederland zal de herziening van de wetgeving over afvalstoffen onder meer leiden tot aanpassingen van het Besluit Beheer Verpakkingen 2014. Dit zijn de belangrijkste wijzigingen:

Doelstellingen gerecycled afval

Voor verpakkingsafval geldt dat gemiddeld 65% in 2025 en 70% in 2030 gerecycled moet worden, met variërende doelstellingen per verpakkingsstroom. Producenten moeten minimaal 80% van de kosten dragen om dit te realiseren.

Er komt een nieuw meetmoment om de hoeveelheid gerecycled afval vast te stellen. Tot nu toe wordt de hoeveelheid afval gemeten op het moment dat het afval bij de recyclelaar wordt aangeboden. In de nieuwe situatie wordt gemeten welke hoeveelheden in het finale recyclingproces belanden. Voor kunststoffen betekent dat bijvoorbeeld dat een verpakking pas recyclebaar is als er flakes of granulaat van gemaakt worden.

Als het meetmoment verschuift en strikter wordt, zullen de huidige Nederlandse recyclepercentages – die binnen de doelstellingen vallen – naar verwachting lager uitvallen.

Bij kunststof ligt de EU-doelstelling voor 2030 hoger dan het huidige resultaat. Om de nieuwe recyclingdoelstellingen te halen, moeten zowel het gewicht als de kwaliteit van het ter recycling aangeboden kunststof verpakkingsafval omhoog. Van al het kunststof verpakkingsafval is een aanzienlijk deel daadwerkelijk recyclebaar. Producenten en importeurs moeten eraan bijdragen dat producten beter kunnen worden gesorteerd en gerecycled. 

Herziening essentiële eisen

De Europese Commissie heeft de opdracht gekregen om de essentiële eisen voor verpakkingen te herzien. Het proces van herziening gaat naar verwachting begin 2019 van start en dient voor eind 2020 afgerond te zijn.

Momenteel kan een producent/importeur op verschillende manieren laten zien dat zijn verpakking in overeenstemming is met de essentiële eisen, bijvoorbeeld door het nakomen van de NEN-normen. Zodra de essentiële eisen zijn herzien, vraagt dit van producenten en importeurs inspanningen om te laten zien dat hun verpakkingen hiermee volledig in overeenstemming zijn. Zie ook de KIDV-factsheet Eisen aan verpakkingen.

Overige maatregelen

Per 2019 komen goed recyclebare vormvaste kunststof verpakkingen – met een positieve marktwaarde op het moment dat ze aan een recycler worden verkocht – in aanmerking voor het lagere tarief voor de afvalbeheersbijdrage. Dit lagere tarief is bijna de helft van het reguliere tarief. Klik hier voor meer informatie over de tariefdifferentiatie. 

De Plastic Strategy

De Plastic Strategy beschrijft de visie van de Europese Commissie op de nieuwe plastic-economie van Europa. Volgens die visie zijn in 2030 alle plastic verpakkingen zo ontworpen dat ze herbruikbaar of recyclebaar zijn.

Gescheiden inzameling

Rendabiliteit en de kwaliteit van de recycling van kunststof moeten omhoog. De gescheiden inzameling en de sortering van kunststof verpakkingsafval worden in heel Europa verbeterd, zodat recyclers een kwalitatief betere afvalstroom kunnen verwerken. Ook wordt de verwerkingscapaciteit in Europa uitgebreid.  

Gerecycled content

Het aandeel gerecyclede content in nieuwe producten moet drastisch omhoog, naar 10 miljoen ton in 2025. Door daarbij al in de ontwerpfase van verpakkingen rekening te houden met de afdankfase, kan een verpakking zo worden gemaakt dat deze beter recyclebaar is. Oxo-degradeerbare kunststoffen en EPS (piepschuim) worden in 2020 toegevoegd aan de lijst van kunststoffen die niet meer in de handel mogen worden gebracht. Voor EPS geldt dit alleen voor voedselverpakkingen en bekers.

Alternatieven

Ontwikkeling van duurzame alternatieven voor kunststof producten en -verpakkingen.

Single-use Plastics

Als onderdeel van de Plastic Strategy heeft de Europese Commissie een richtlijn opgesteld met strengere regels voor wegwerpplastics. Daaronder valt ook plastic verpakkingsmateriaal dat maar eenmaal wordt gebruikt. De strategie bevat verschillende maatregelen om de hoeveelheid kunststofafval in oceanen en zeeën terug te dringen. Enkele maatregelen uit het voorstel:

• Vermindering van verbruik
• De lidstaten moeten een aanzienlijke vermindering (25%) van het gebruik van de single-use kunststof producten realiseren. Maatregelen zijn bijvoorbeeld dat op verkooppunten alternatieven voor deze producten aan de consument worden aangeboden of dat ze niet gratis aan de consument mogen worden aangeboden.
• Marktbeperking
• Lidstaten kunnen verbieden dat kunststofproducten voor eenmalig gebruik in de handel worden gebracht.
• Doelstellingen voor gescheiden inzameling
• De lidstaten treffen maatregelen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat tegen 2025 70% en tegen 2030 90% van de single-use plastics gescheiden wordt ingezameld, bijvoorbeeld met statiegeldregelingen of een uitbreiding van de producentenverantwoordelijkheid.
• Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid
• De kosten van inzameling en verwerking van afval van wegwerpplastics komen volledig voor rekening van de producenten.
• Markeringsvoorschriften en bewustmakingDe single-use plastics krijgen een opvallende en onuitwisbare markering om consumenten bewust te maken.

Circulaire economie in Nederland

In lijn met de Europese aanpak geeft Nederland het Rijksbrede programma Circulaire Economie ontwikkeld: Nederland Circulair in 2050. Dit programma werd in september 2016 gepubliceerd. Inmiddels zijn in dit kader een Grondstoffenakkoord gesloten en zogenoemde Transitieagenda’s opgesteld: 

• In het Grondstoffenakkoord (januari 2017) staan afspraken om de Nederlandse economie te laten draaien op herbruikbare grondstoffen. Het akkoord is door 180 organisaties (overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties) ondertekend.
• Er zijn transitieagenda’s opgesteld voor vijf sectoren/ketens (januari 2018). De transitieagenda’s voor Kunststoffen en Consumptiegoederen hebben ook betrekking op verpakkingen. De agenda Consumptiegoederen gaat zowel over producten met een korte omloopcyclus, zoals verpakkingen en wegwerpmaterialen, als producten met een langere omloopcyclus, zoals kleding en wasmachines. Thuiswinkel.org werkt al samen met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om te kijken naar de toepassing van herbruikbare verpakkingen. Bovendien is Bewust Bezorgd opgenomen in het uitvoeringsprogramma van de transitieagenda Consumptiegoederen, om de pakketbezorging als sector te verduurzamen.

Wat betekent dit voor bedrijven en hun verpakkingen?

Nederlandse ondernemers kunnen anticiperen op de nieuwe wet- en regelgeving die op de totstandkoming van een circulaire economie is gericht. 

Verpakkingsproducenten kunnen anticiperen door verpakkingen zó te ontwerpen dat ze beter kunnen worden gesorteerd en gerecycled, bijvoorbeeld door in nieuwe productverpakkingscombinaties zo veel mogelijk mono-materialen te gebruiken en design voor recycling toe te passen.

Met name bij kunststof verpakkingsafval is er nog werk aan de winkel. Van al het kunststof verpakkingsafval is een aanzienlijk deel daadwerkelijk recyclebaar. Om de nieuwe recyclingdoelstellingen te halen met het nieuwe meetmoment, moeten zowel de gescheiden volumes als de kwaliteit van het gescheiden materiaal omhoog. 

Afvalbeheer

De wijze waarop afval wordt ingezameld en verwerkt, kan leiden tot veel recycling en waardevolle materialen die weer terugkomen in de economie. Om de hogere recyclingdoelstellingen te behalen, kunnen producenten en importeurs het consumentengedrag beïnvloeden. Daar komen veel zaken bij kijken, zoals functionaliteit, marketing en communicatie. Als een verpakking niet recyclebaar is met een duidelijke reden (zoals verlenging van de levensduur van een product), dan moet de producent zich daarvoor nadrukkelijk verantwoorden.