ACM Symposium: Is alles een Dark Pattern?

De ACM bestaat dit jaar 10 jaar en dat werd gevierd met een symposium op 5 april 2023. Tijdens het symposium werd ingezoomd op de huidige stand van zaken rondom online beïnvloeding en welke ontwikkelingen eraan komen. Belangrijkste vraag van de avond: wanneer gaat verleiding te ver en wat verstaan we onder een dark pattern? Vanuit Thuiswinkel.org nam Vincent Romviel, head of legal affairs, deel aan de paneldiscussie.

Cateautje Hijmans van den Bergh, bestuurslid van de ACM, trapte het evenement af met een korte terugblik op de afgelopen 10 jaar. Vervolgens werden de prioriteiten van het consumentenrecht aangestipt. En daarna werd Dr. Colin Gray van de Purdue University geïnterviewd over de taxonomie van dark patterns en manipulatief design.

Paneldiscussie over fair design in e-commerce

Een ander hoogtepunt van de avond was een paneldiscussie geleid door de ACM. Aan tafel zaten Olof King (directeur belangenbehartiging bij de Consumentenbond), Egelyn Braun (teamleider DG Just van de Europese Commissie) en Vincent Romviel, head of legal affairs bij Thuiswinkel.org. Egelyn trapte de discussie af met een introductie over aankomende Europese wetgevingen omtrent fair design en dark patterns. Olof en Vincent hadden op hun beurt een levendige discussie over het grijze gebied waarin sommige dark patterns zich bevinden, de gemiddelde online consument, (weinig) hiaten in de wet en handhaving. Anne-Jel Hoelen van de ACM stelde als eerste de vraag aan de panelleden wat zij met fair design doen.

Vincent vertelde dat Thuiswinkel.org actief op dit onderwerp is in de certificering van Thuiswinkel Waarborg, op het gebied van belangenbehartiging en via expertgroepen bij ShoppingTomorrow. Zo controleert Thuiswinkel.org in de certificering op diverse bekende dark patterns, zoals verborgen kosten, verborgen informatie, geen extra default opties aanbieden, duidelijke informatie over de rechten van de klant en een duidelijke opt-in bij nieuwsbrieven.

In de lobby heeft Thuiswinkel.org onder andere gereageerd op de Europese consultatie op de fitness check. En verder zijn er in 2021 en in 2022 expertgroepen van ShoppingTomorrow geweest, die dit onderwerp onderzocht hebben. Zij kwamen met een template voor organisaties om ze te helpen bij de ethische kant van ontwerpkeuzes, om daardoor ook een betere onderbouwing te creëren op juridisch vlak. In de template staat informatie die relevant is om een afweging te kunnen maken of iets een verboden dark pattern is, plus de daarbij behorende vragen die je jezelf zou moeten stellen. Je kunt de bluepaper en template vinden op de website van ShoppingTomorrow.

Wie is ‘de gemiddelde consument’?

De discussie richtte ze ook op de term ‘gemiddelde consument’. Wat is een gemiddelde consument en is niet iedere consument kwetsbaar voor dark patterns? Volgende de Consumentenbond wel. Zij pleiten dan ook voor een omkering van de bewijslast. Als een consument zich misleid voelt, dan is het aan de webshop om te bewijzen dat hij niet misleid is. Thuiswinkel.org is tegen deze omdraaiing van de burdon of proof, en is van mening dat dit zal zorgen voor een enorme administratieve last en een onmogelijke bewijspositie. Vincent gaf ook aan dat de gemiddelde consument inmiddels juist veel beter met technologie kan omgaan dan vroeger en dat daardoor ook niet iedere consument als kwetsbaar moet worden bestempeld.

Ten slotte werd besproken wat de oplossing is. Volgens een onderzoeksrapport maakt 97% van de websites gebruik van dark patterns. Volgens Vincent is er geen duidelijk hiaat in regelgeving en zijn vrijwel alle van de besproken ‘dark patterns’ reeds verboden op grond van Europese regelgeving als de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken, de Richtlijn Consumentenrechten en de Richtlijn Oneerlijke Bedingen in Consumentenovereenkomsten. In dialoog blijven met de markt, goede toelichtingen op de wet, zoals de Leidraad Online Misleiding van de ACM, zelfregulatie middels de Reclame Code Commissie en effectieve handhaving door de ACM op verboden praktijken zijn volgens Vincent een betere aanpak dan meer regelgeving.

Workshop – systemisch voorkomen van misleidend design

Trine Falbe, consultant ethisch design, sloot de sessie af met een workshop over het voorkomen van misleidend design. Het belangrijkste leerpunt van deze workshop was dat het voorkomen ligt in het systematisch benaderen van ethisch design. Het blijkt dat de intentie van een organisatie ingericht moet zijn op het opsporen en aanpakken van misleidende designs.

Afsluiting

Edwin van Houten, directeur consumenten bij de ACM en host van de dag, sloot de sessie af met een korte terugblik. Thuiswinkel.org bedankt de ACM graag voor de uitnodiging en is blij dat de toezichthouder op deze manier met de markt in gesprek is en blijft.

Dark Patterns blijft hot topic

Dark patterns blijven de gemoederen bezighouden. Begin dit jaar stelde de Europese Commissie na onderzoek dat 40% van de onderzochte webshops gebruik maakt van dark patterns. Nationale toezichthouders, in Nederland de ACM, hebben contact gelegd met de bedrijven en hen gevraagd te stoppen met deze misleiding en doet vervolgonderzoek.

Meer weten over het ACM Symposium?

ACM heeft over het Symposium ook nog berichtgeving gepubliceerd waaronder ook een opname van de complete Symposium. Wil je hier meer over weten?

BEZOEK DAN DE WEBSITE