Een op zes Nederlanders slachtoffer van fraude

Een totaal van 16% van de Nederlandse bevolking werd in 2020 slachtoffer van fraude. Dit meldt de Universiteit Twente naar aanleiding van een eerste uitgebreide slachtofferstudie naar fraude in Nederland. Prof. dr. Marianne Junger: “Op basis van de gemelde schade in het onderzoek schatten we de totale schade jaarlijks op € 2,75 miljard.” Thuiswinkel.org riep eerder op al tot een nationaal frauderegister om fraude te helpen voorkomen. 

In 2020 maakte 42% van alle Nederlanders (16+) een fraudepoging mee. Dit blijkt uit een onderzoek dat werd gefinancierd door Stichting Achmea Slachtoffer & Samenleving (SASS), International Card Services (ICS), de Nationale Politie en de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). De resultaten zijn deze week aangeboden in de Tweede Kamer aan Kamerlid Anne Kuik, lid van de Vaste commissie voor Justitie en Veiligheid.

Schatting totale fraudeschade €2,75 miljard

Op basis van de resultaten in het onderzoek wordt de totale schade voor fraude door de onderzoekers geschat op €2,75 miljard.[i] Verliezen van slachtoffers zijn vaak klein, maar soms extreem groot. Hetzelfde geldt voor de psychologische impact op slachtoffers: een minderheid van de slachtoffers ervaart veel last.

Aankoopfraude[ii] is de meest voorkomende fraudevorm met 11% slachtofferschap. Van andere fraudevormen, zoals bijvoorbeeld vriend-in-noodfraude (waaronder Whatsapp-fraude), datingfraude en spoofing (het aannemen van een andere identiteit, waaronder helpdeskfraude) wordt grofweg 1% slachtoffer.

Contact met de politie gering

Opvallend was dat slechts bij 12% van de incidenten slachtoffers achteraf contact opnemen met de politie. Ook bij andere partijen, zoals banken, creditcardmaatschappijen en betaaldiensten, wordt fraude niet heel vaak gemeld. Dit verschilt echter per type fraude en hangt af van de gebruikte betaalmethode. Bij spoofing (waaronder bankhelpdeskfraude) neemt bijvoorbeeld ruim de helft van de slachtoffers contact op met hun bank.

Jongeren vaker slachtoffer dan ouderen

Iedereen kan slachtoffer worden van fraude, blijkt uit het onderzoek. Sociodemografische variabelen als leeftijd en geslacht spelen maar een beperkte rol. Wel worden jongeren vaker slachtoffer dan ouderen, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt (jongeren t/m 35 jaar oud: 21,5% slachtoffers; ouderen: 13,1% slachtoffers). Dit zou kunnen komen omdat jongeren meer online zijn.

Fraudepreventie

Impulsiviteit en kennis over fraude blijken belangrijke voorspellers van slachtofferschap. Impulsieve personen worden vaker slachtoffer, vermoedelijk omdat ze (te) snel beslissingen nemen (niet-impulsief: 14,7% slachtoffers; impulsief: 28,6% slachtoffers). Personen met meer kennis over fraude kunnen fraudepogingen beter weerstaan, waardoor zij minder vaak slachtoffer worden (respondenten die een fraudepoging meemaakten met weinig kennis: 53,3% slachtoffers; veel kennis: 32,2% slachtoffers). Junger: “Uit onze studie blijkt dat het aantal slachtoffers kan dalen als mensen beter op de hoogte zijn van de werkwijze van fraudeurs. Ook het tegengaan van snelle beslissingen kan helpen bij het verminderen van slachtoffers. Denk bijvoorbeeld aan een simpele dubbele check voordat een betaling gedaan wordt. Ook aanpassingen in het ontwerp van handelsplatforms zouden hierbij kunnen helpen.”

Thuiswinkel.org werkt aan weerbaarheid

Om burgers en consumenten weerbaarder te maken werkt Thuiswinkel.org aan een initiatief om in geval van twijfel een URL (link naar de website) op mogelijke fraude te kunnen controleren. Na het ingeven van de URL krijgt de gebruiker een overzicht te zien van een aantal echtheidskenmerken. Indien een combinatie van die kenmerken mogelijk verdacht is, wordt hiervan melding gemaakt en kun je als gebruiker er heel bewust voor kiezen om vooral niet te klikken.

Eerste uitgebreide slachtofferstudie in Nederland

Over de hele wereld lijkt fraude steeds meer slachtoffers te maken. Terwijl de meeste vormen van criminaliteit afnemen, is er in fraudestatistieken een stijging zichtbaar. Het zicht op fraude is echter beperkt, omdat slachtoffers niet altijd aangifte doen. Een slachtofferstudie kan een completer beeld van het fraudeprobleem leveren. Prof. dr. Marianne Junger, prof. dr. Bernard Veldkamp en promovendus Luka Koning (MSc) van de UT voerden dit eerste uitgebreide onderzoek naar slachtofferschap van fraude in Nederland uit.

Opzet onderzoek

Een steekproef representatief voor de Nederlandse bevolking (verkregen via het LISS-panel, n = 2864) is bevraagd over fraudegebeurtenissen in 2020. Er waren vragen over 12 fraudecategorieën.

Meer informatie

Slachtoffers van fraude wordt aangeraden om contact op te nemen met de Fraudehelpdesk en de partij waarbij de schade heeft plaatsgenomen.

Noten

[i] De totale schade is gebaseerd op de gewogen gemiddelde schade van respondenten uit de slachtofferstudie (€ 189). Dat bedrag is vermenigvuldigd met de grootte van de Nederlandse bevolking van 16 jaar en ouder.

[ii] Gedefinieerd als betalen voor een product dat of dienst die nooit geleverd is of anderzijds oplichting bleek. Bij 82,2% van de aankoopfraudegevallen werd niet geleverd.